Konwencja CITES (Convention of International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) – Konwencja o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem – jest międzynarodową umową, regulującą kwestię handlu w obrębie ponad 35 000 gatunków – ok. 30 000 gatunków roślin i 5600 gatunków zwierząt. Liczba państw członkowskich, które przyjęły Konwencję obecnie wynosi 183.
Konwencja CITES
Konwencja CITES zwraca uwagę na globalny problem, jaki stanowią nielegalne kłusownictwo oraz handel dzikimi zwierzętami i roślinami, na którego potrzeby pozyskuje się szeroki wachlarz egzotycznych skórzanych wyrobów, instrumentów muzycznych, leków i produktów spożywczych. Skupia się na zapewnieniu ochrony gatunkowej zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem poprzez promowanie kontrolowanego handlu międzynarodowego, który nie szkodzi zrównoważonemu rozwojowi dzikich gatunków.
Konwencja CITES – historia
Na lata 60. XX wieku przypadają pierwsze dyskusje na temat zagrożeń wobec dzikich zwierząt i roślin, będących skutkiem nieuregulowanego prawa w obrębie handlu międzynarodowego. Rezultatem rozmów okazała się skupiająca delegatów 80 państw konferencja w Waszyngtonie, w wyniku której 3 marca 1973 roku ustalona została finalna wersja tekstu Konwencji, którego depozytariuszem stała się Szwajcaria. Dokument ratyfikowało wówczas 21 państw, a za języki robocze oryginału uznano: angielski, chiński, rosyjski, francuski i hiszpański. Ustawa weszła w życie z dniem 1 lipca 1975 roku. Przez Polskę Konwencja ratyfikowana została 12 grudnia 1989 roku.
W ciągu ponad 40 lat od powstania umowy, przedstawiciele państw członkowskich uczestniczyli w odbywających się co trzy lata konferencjach. Podczas pierwszej z nich skupiono się na włączeniu do Konwencji gatunków pominiętych w 1973 roku, w tym przykładowo słonia afrykańskiego, który w przeciwieństwie do słonia azjatyckiego początkowo nie został uwzględniony w umowie. Ostatnie, 17. z rzędu zgromadzenie miało miejsce w Johannesburgu w 2016 roku.
Struktura i sposób działania CITES
Działanie CITES opiera się na funkcjonowaniu dwóch głównych organów: Konferencji Stron CITES (Conference of the Parties) oraz Sekretariatu CITES, wspieranych przez Komitet Stały, Komitet ds. Zwierząt oraz Komitet ds. Roślin.
Gatunki, które zostały objęte zapisami umowy, uszeregowano w trzech załącznikach do Konwencji. Zwierzęta i rośliny objęte CITES mogą być przywożone lub wywożone z kraju będącego Stroną Konwencji jedynie na podstawie odpowiedniego dokumentu. Wymagania mogą różnić się jednak w zależności od surowości przepisów obowiązujących w poszczególnych krajach.
Pierwszy załącznik obejmuje gatunki zagrożone wyginięciem i handel nimi dozwolony jest jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Załącznik drugi poświęcony został gatunkom niekoniecznie zagrożonym wyginięciem, lecz handel nimi nadal musi być kontrolowany, aby ograniczyć ich nadmierną eksploatację. Handel gatunkami z drugiego aneksu wymaga uzyskania zgody jedynie przez kraje eksportujące, ale nie przez kraje importujące.
Na regularnych konferencjach, strony składają propozycje zmian odnośnie do obu załączników, a następnie wnioski poddawane są głosowaniu.
Załącznik trzeci dotyczy gatunków chronionych w co najmniej jednym kraju, który zwrócił się do innych Stron o wsparcie w regulacji handlu i wymaga uzyskania jedynie świadectwa regionu pochodzenia okazów w obrębie danego gatunku.
Inicjatywy i dalszy plan działania
Dotychczas w ramach Konwencji CITES został wdrożony szereg inicjatyw w kierunku ochrony dzikich gatunków fauny i flory.
Zalicza się do nich m.in. inicjatywa ICCWC na lata 2014-2020, mająca na celu wzmacnianie systemów wymiaru sprawiedliwości odnośnie do przestępczości związanej z nielegalnym handlem dziką przyrodą, a także CITES Strategic Vision, zaplanowana na lata 2000-2005 i przedłużana sukcesywnie do 2007, 2013, a następie do 2020 roku. W ten sposób powstały kolejne odsłony wizji strategicznej, mające na celu przede wszystkim znaczne ograniczenie utraty różnorodności biologicznej.
W terminie 17-28 sierpnia 2019 roku w Genewie odbyła się 18. Konferencja Stron CITES, na której zapadły kolejne decyzje w sprawie ochrony gatunkowej dzikich zwierząt i roślin, a także zaplanowane zostały nowe obszary działania w sprawie strategicznej wizji CITES na czas po 2020 roku.
