List przewozowy jest dokumentem handlowym bardzo często spotykanym przy imporcie towarów, niezależnie od typu środka transportu. Umożliwia on sprawne przeprowadzenie odprawy celnej oraz wydanie ładunku właściwej osobie. Ponadto, list przewozowy jest dowodem przekazania towaru przewoźnikowi i tym samym powierzenia mu odpowiedzialności za ładunek. W tym artykule opisana jest struktura i rodzaje tego niezwykle ważnego dokumentu.
Co to jest list przewozowy?
List przewozowy to dokument wystawiany w związku z przekazaniem i przejęciem przez przewoźnika ładunku. Najczęściej sporządza się go we współpracy nadawcy z przewoźnikiem. Jest on jednym z wymaganych dokumentów przy odprawie celnej, importowej oraz eksportowej. Należy pamiętać, że nie zastępuje on faktury handlowej. List przewozowy spełnia trzy podstawowe funkcje:
- Funkcja informacyjna – list przewozowy zawiera istotne informacje o stronach transakcji przewozu (tj. nadawcy, przewoźniku i odbiorcy) jak i również o cechach i ogólnie szczegółach transportu.
- Funkcja dowodowa – sporządzenie listu przewozowego zdecydowanie ułatwia identyfikację ładunku oraz stanowi dowód przyjęcia ładunku przez przewoźnika.
- Funkcja legitymacyjna – list przewozowy stanowi również podstawę do wydania towaru odbiorcy w porcie przeznaczenia.
Przeważnie list przewozowy wystawia się w czterech egzemplarzach:
- oryginał – trafia do odbiorcy
- grzbiet – pozostaje w miejscu nadania
- ceduła – służy do pokwitowania odbiory
- wtórnik – przeznaczony dla nadawcy.
Co powinien zawierać list przewozowy?
Zawartość listów przewozowych może się nieco różnić w zależności od wybranego środka transportu, niemniej jednak w większości przypadków wyróżniamy następujące istotne elementy listu przewozowego:
- oznaczenie przewoźnika
- oznaczenie załadowcy (nadawcy)
- oznaczenie odbiorcy
- oznaczenie pojazdu/statku
- określenie rodzaju ładunku, jego wartości pieniężnej i gabarytów (miary, wagi, objętości, liczby sztuk)
- znaki główne (umożliwiające identyfikację ładunku)
- informacje o sposobie opakowania i stanie ładunku
- informacje o miejscu załadunku i wyładunku
- oznaczenie opłat frachtowych i innych należności przewoźnika, a także sposobu i terminu ich uiszczenia
- informację o liczbie wydanych egzemplarzy listu
- instrukcje dotyczące czynności celnych
- datę i miejsce wystawienia
- podpis przewoźnika, kapitana statku lub ich przedstawicieli.
Jakie są rodzaje listów przewozowych?
W zależności od środka transportu, listy przewozowe dzielą się na cztery podstawowe rodzaje:
- Transport morski – konosament (Bill of Lading, B/L).
- Transport kolejowy – list przewozowy CIM oraz SMGS.
- Transport lotniczy – list przewozowy AWB (Air Waybill).
- Transport drogowy – list przewozowy CMR.
Morski list przewozowy – Konosament (Bill of Lading, B/L)
Konosament morski jest szczególnym rodzajem listu przewozowego. Może on stanowić papier wartościowy, co oznacza, że podlega obrotowi i stanowi o prawie posiadania oraz dysponowania dobrami. Przewoźnik przedstawia tego rodzaju dokument na zlecenie nadawcy. Jeden z egzemplarzy wysyłany jest do odbiorcy, który na jego podstawie będzie mógł przeprowadzić odbiór w porcie przeznaczenia. Konosament nie jest umową przewozu towarów.
Konosamenty dzielą się na różne rodzaje w zależności od kilku kryteriów.
Rodzaje ze względu na odbiorcę ładunku:
- konosament imienny – wystawiony na podanego odbiorcę, uprawnienia można przekazać poprzez cesję
- konosament na zlecenie – wystawiony na zlecenie nadawcy lub wskazanej przez niego osoby, przy czym uprawnienia do obioru mogą zostać przekazane poprzez indos, czyli wskazanie osoby na którą przenosi się własność
- konosament na okaziciela – każda osoba, która dysponuje oryginałem konosamentu może odebrać towar a uprawnienia można przekazać zwyczajnie przekazując oryginał dokumentu.
Ponadto, wyróżniamy różne rodzaje konosamentów ze względu na drogę przewozu:
- konosament zwykły – sporządzany w przypadku transportu towaru tylko jednym statkiem
- konosament przeładunkowy – sporządzany w przypadku przewozu, który wymaga przeładunku zanim dotrze do celu.
Ten rodzaj listu przewozowego rozróżniamy również na „czysty” i „nieczysty”, w zależności od tego, czy ładunek w momencie przyjęcia do przewozu był uszkodzony czy nie.
Zagubienie egzemplarza konosamentu jest dość problematyczne i wymaga przeprowadzenia określonych procedur w celu wydania ładunku.
Co to jest Telex Release?
Importując produkty z Chin drogą morską należy posiadać konosament. Alternatywą dla tego rodzaju listu przewozowego jest tzw. Telex Release, czyli elektroniczna wersja konosamentu.
Na podstawie wydanego Telex Release przewoźnik przekazuje towar odbiorcy, a sam dokument stanowi potwierdzenie wystawione przez przewoźnika pozwalające na wydanie ładunku odbiorcy bez konieczności wydrukowania oryginalnego konosamentu. Jest to duże uproszczenie i może ograniczyć czas oczekiwania na odbiór towarów z kilku dni roboczych do raptem jednego dnia.
Należy pamiętać, że odbiór towarów z wykorzystaniem Telex Release możliwy jest tylko jeżeli konosamenty nie zostały jeszcze wydane eksporterowi. W takim przypadku należy zwrócić je do przewoźnika i dopiero następnie wydać dyspozycję Telex Release.
Po więcej informacji zachęcamy do zapoznania się z artykułem poświęconym Telex Release.
Kolejowy list przewozowy – CIM oraz SMGS
Listy przewozowe CIM oraz SMGS to dowody przyjęcia towaru do przewozu w międzynarodowym transporcie kolejowym. CIM wystawia się w komunikacji kolejowej z krajami Europy Zachodniej, SMGS natomiast, wykorzystywany jest w transporcie z i do Europy Wschodniej, krajów byłego ZSRR oraz Dalekiego Wschodu.
CIM składa się z pięciu egzemplarzy i musi zostać przetłumaczone na język włoski, francuski lub niemiecki. SMGS należy sporządzić dodatkowo po rosyjsku lub chińsku.
Zasady wystawiania listu CIM reguluje Konwencja COTIF, natomiast listu SMGS – umowa SMGS 1951. Oba rodzaje Międzynarodowego Kolejowego Listu Przewozowego potwierdzają zawarcie z firmą kolejową umowy transportowej.
Lotniczy list przewozowy – AWB
Lotniczy list przewozowy AWB to dokument, który potwierdza zawarcie umowy z przewoźnikiem lotniczym i przyjęcie ładunku do transportu. Zobowiązuje on przewoźnika do wydania przesyłki wskazanemu na liście przewozowym odbiorcy.
List AWB sporządza się w trzech egzemplarzach w języku angielskim. Zgodnie z obowiązującymi standardami:
- egzemplarz zielony – należy do przewoźnika
- egzemplarz różowy – należy do odbiorcy
- egzemplarz niebieski – należy do nadawcy.
Na dokumencie znajduje się jedenastocyfrowy numer, z czego trzy pierwsze cyfry są oznaczeniem przewoźnika.
Lotnicze listy przewozowe dzielą się na dwie kategorie:
- HAWB (House Air Waybill) – wystawiany przez spedytora dla eksportera. Dotyczy przewozu przesyłek skonsolidowanych i zawiera ich spis. Zawiera także informacje o kosztach przewozu.
- MAWB (Master Air Waybill) – wystawiany przez przewoźnika, w tym przypadku spedytor staje się nadawcą. MAWB dotyczy przewozu przesyłek skonsolidowanych zmierzających do wspólnego miejsca przeznaczenia. Dokument ten określa warunki przewozu.
Drogowy list przewozowy – CMR
Międzynarodowy list przewozowy CMR jest dokumentem potwierdzającym zawarcie umowy o przewóz drogą lądową. Nadawca jest zobowiązany do sporządzenia go w trzech egzemplarzach w języku kraju nadania, po jednym dla nadawcy, odbiorcy i przewoźnika. Na przewoźniku spoczywa obowiązek sprawdzenia zgodności danych na liście przewozowym z faktycznym stanem towaru.
List przewozowy CMR jest dowodem zawarcia umowy przewozu w ramach konwencji CMR. Postanowienia tejże, obowiązują w przypadku międzynarodowego, drogowego i nastawionego na zarobek transportu towaru między krajami, z których co najmniej jeden przystąpił do ww. konwencji.
Podsumowanie
- List przewozowy to dokument wystawiany w związku z przekazaniem i przejęciem przez przewoźnika ładunku.
- List przewozowy pełni trzy funkcje: informacyjną, dowodową i legitymacyjną.
- Listy przewozowe dzielimy na 4 rodzaje ze względu na formę transportu: konosament, CIM oraz SMGS, AWB i CMR.
W wielu przypadkach wystawienie listu przewozowego nie jest obowiązkowe, niemniej jednak zawsze zalecane.
