Transport materiałów niebezpiecznych ze względu na sporą liczbę norm i regulacji z całą pewnością jest jednym z najbardziej wymagających rodzajów transportu drogowego. W poniższym artykule wyjaśniliśmy, czym właściwie jest ADR i co w sobie zawiera.
Czym jest ADR?
Powszechnie używana nazwa ADR jest skrótem od francuskiej nazwy międzynarodowej konwencji L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route. Dotyczy ona drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych i została pierwotnie sporządzona w 1957 r. w Genewie. Polska ratyfikowała ją w 1975 r., a w 2018 r. umowa obowiązywała w 50 krajach.
Umowa ADR opiera się na tych samych podstawach, co inne umowy dotyczące transportu towarów niebezpiecznych: drogą morską (IMDG), lotniczą (ICAO) i kolejową (RID).
Musimy pamiętać, że oprócz konwencji ADR, zasady przewozu materiałów niebezpiecznych są także określane przez akty prawa lokalnego poszczególnych państw.
Zawartość umowy ADR
Prócz umowy właściwej, określającej główne postanowienia, umowa zawiera również załączniki A i B.
Załącznik A zawiera szczegółową klasyfikację wszystkich produkowanych na świecie materiałów uznawanych za niebezpieczne (sklasyfikowanych przez ONZ w katalogu TN), czyli będących szkodliwymi dla ludzi, środowiska i dóbr materialnych. Określa również warunki ich przewozu. Każdy z tych materiałów ma nadany czterocyfrowy numer (tzw. „numer UN”), a umowa dzieli je na 13 klas zagrożeń:
- klasa 1 – materiały i przedmioty wybuchowe np. amunicja,
- 1.1 – Materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie wybuchem masowym.
- 1.2 – Materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie rozrzutem, ale nie wybuchem masowym.
- 1.3 – Materiały i przedmioty stwarzające zagrożenie pożarem i małe zagrożenie wybuchem lub rozrzutem, lub oba te zagrożenia, ale które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym.
- 1.4 – Materiały i przedmioty, które stwarzają tylko małe zagrożenie wybuchem w przypadku ich zapalenia lub zainicjowania podczas przewozu.
- 1.5 – Materiały bardzo mało wrażliwe stwarzające zagrożenie wybuchem masowym, które są na tyle niewrażliwe, że istnieje małe prawdopodobieństwo ich zainicjowania lub przejścia od palenia do detonacji w normalnych warunkach przewozu.
- 1.6 – Przedmioty skrajnie niewrażliwe, które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym.
- klasa 2 – gazy np. propan,
- 2.1 – Gazy palne
- 2.2 – Gazy niepalne, nietrujące
- 2.3 – Gazy trujące
- klasa 3 – materiały ciekłe zapalne np. farby,
- klasa 4.1 – materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne oraz materiały wybuchowe stałe odczulone np. siarka,
- klasa 4.2 – materiały samozapalne np. magnez,
- klasa 4.3 – materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne np. karbit,
- klasa 5.1 – materiały utleniające np. wybielacze,
- klasa 5.2 – nadtlenki organiczne,
- klasa 6.1 – materiały trujące np. cyjanek,
- klasa 6.2 – materiały zakaźne np. szczepionki,
- klasa 7 – materiały promieniotwórcze np. uran,
- klasa 8 – materiały żrące np. kwas siarkowy,
- klasa 9 – różne materiały i przedmioty niebezpieczne np. azbest.
Z kolei załącznik B określa m.in. wymogi względem załogi pojazdu oraz innych osób uczestniczących w przewozie, konstrukcji i wyposażenia pojazdów przewożących materiały niebezpieczne (też przyczep, cystern, kontenerów itd.). Zawiera również informacje dotyczące dokumentacji wymaganej przy przewozie oraz zasad przewozu tego typu materiałów przez tunele.
ADR – przykładowe wymogi
Wymogi zawarte w ADR różnią się znacząco w zależności od rodzaju i ilości przewożonego towaru.
Pojazd przewożący materiały niebezpieczne musi być odpowiednio oznakowany. Używa się do tego specjalnych naklejek ostrzegawczych i tablic w kolorze pomarańczowym. W pewnych przypadkach, gdy ilość towaru nie przekracza wyznaczonej wartości, reguła ta nie obowiązuje.
Podstawowym ekwipunkiem, w jaki musi być wyposażony kierowca, jest tzw. „skrzynka ADR”. W każdym przypadku musi ona zawierać klin pod koła i dwa stojące znaki ostrzegawcze oraz w większości przypadków płyn do płukania oczu.
Dodatkowe informacje
Każdy członek załogi musi być wyposażony w: przenośne oświetlenie, kamizelkę ostrzegawczą, rękawice i okulary ochronne. W przypadku klas 2.3 i 6.1 obowiązkowa jest także maska ucieczkowa.
W przypadku transportu materiałów z klas 3, 4.1, 4.3 oraz 8 obowiązkowe są dodatkowo: osłona otworów kanalizacyjnych, łopata i pojemnik do zbierania pozostałości.
Jak nietrudno zauważyć wymogi i regulacje zawarte w ADR są dość skomplikowane i zależą od wielu czynników. Dlatego też umowa ADR od 2003 r. obliguje przedsiębiorstwa, których działalność obejmuje przewóz, ale też napełnianie, pakowanie, załadunek i rozładunek towarów niebezpiecznych, do wyznaczenia doradcy ADR.
Do jego najważniejszych obowiązków należą: śledzenie zgodności z wymaganiami dotyczącymi przewozu towarów niebezpiecznych, doradzanie przedsiębiorstwom w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych oraz przygotowywanie rocznego sprawozdania z działalności przedsiębiorstwa w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych dla kierownictwa tego przedsiębiorstwa lub dla władz lokalnych.
Umowa ta określa też jakie wymogi musi spełnić kierowca, by móc przewozić niebezpieczne materiały. Kierowcy zobowiązani są do posiadania zaświadczenia ADR, który można nabyć w toku odpowiedniego kursu. Ponadto kierowca musi mieć ukończone 21 lat (wyjątkiem są kierowcy należący do Sił Zbrojnych RP).
O czym należy pamiętać?
Nowelizacja umowy ADR następuje co dwa lata w roku nieparzystym, więc 1 stycznia 2019 r. w życie weszła jej najnowsza wersja. Od 1 stycznia nie jest ona obowiązkowa i można nadal stosować wersję poprzednią (w tym przypadku z 2017 r.), jednak od 1 lipca jest obligatoryjna i należy się do niej bezwzględnie stosować.
Aktualną wersję obowiązującą w latach 2019-2021 (niestety wyłącznie w języku angielskim) znajdą państwo na stronie UNECE. Polska, darmowa wersja tej umowy zostanie udostępniona na stronie Ministerstwa Infrastruktury w połowie roku.
Bardzo wygodną i przejrzystą formą aktualnie obowiązujących przepisów ADR dla wszystkich pracowników branży TSL może okazać się aplikacja ADR Tool 2019 Dangerous Goods, która jest również w polskiej wersji językowej.
Spośród wszystkich rodzajów transportu drogowego, transport materiałów niebezpiecznych z pewnością jest jednym z najbardziej skomplikowanych. Dzięki umowom takim jak ADR, możemy być pewni, że materiały te będą transportowane w sposób odpowiedni, bez narażania zdrowia i życia osób postronnych oraz środowiska.
