Znaczny w ciągu ostatnich dekad wzrost gospodarczy, technologiczny i społeczny na świecie spowodował, że konieczne było wprowadzenie zasad dotyczących produktów wprowadzanych na rynek. Nietrudno jest zauważyć obecność wszelkich znaków, oznaczeń i symboli na opakowaniach i różnych urządzeniach, informujących m.in. o zgodności z przepisami. W poniższym artykule wyjaśnimy pochodzenie, wykorzystanie i powody, dla których tzw. “znak przekreślonego śmietnika” stał się nieodłączną częścią wszystkich urządzeń elektronicznych i elektrycznych w Unii Europejskiej.
Dyrektywa WEEE
Wysoki rozwój technologiczny i gospodarczy przyniósł ze sobą wiele korzyści i udogodnień, z których korzystają ludzie na całym świecie. W XX i XXI w. powstawało i powstaje najwięcej sprzętów AGD i RTV. Ich produkcja i niewłaściwe pozbycie się może stworzyć zagrożenie dla środowiska.
Z tego właśnie powodu powstała dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/19/UE z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE, ang. Waste of Electrical and Electronic Equipment, WEEE). Zmienia ona dyrektywę z 2005 r.
Dyrektywa WEEE służy zapewnieniu ochrony środowiska i zdrowia człowieka poprzez zapobieganie niekorzystnym skutkom zużytego sprzętu elektrycznego lub elektronicznego. Dla konsumentów i użytkowników końcowych oznacza to, że należy pozbyć się odpadów we właściwy sposób. Niewłaściwe pozbycie się elektrośmieci doprowadzi do pogorszenia się stanu środowiska naturalnego.
Przykładowe rodzaje elektrosprzętów objętych dyrektywą:
- Wielkogabarytowe (urządzenia gospodarstwa domowego takie jak np. urządzenia chłodzące, zmywarki, kuchenki mikrofalowe, piekarniki elektryczne).
- Małogabarytowe (małe urządzenia gospodarstwa domowego, m.in. odkurzacze, urządzenia do przetwarzania wyrobów włókienniczych).
- Sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (komputery, jednostki drukujące).
- Sprzęt konsumencki i panele fotowoltaiczne (odbiorniki radiowe, sprzęt wideo, wzmacniacze dźwięku).
- Sprzęt oświetleniowy (kompaktowe lampy fluorescencyjne, wysokowydajne lampy wyładowcze, lampy sodowe niskoprężne).
- Narzędzia elektryczne i elektroniczne (wiertarki, piły, urządzenia do obróbki tokarskiej).
- Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy (kolejki elektryczne, ręczne konsole do gier wideo, urządzenia sterowane komputerowo).
- Wyroby medyczne (sprzęt do radioterapii, sprzęt do dializy, sprzęt do wentylowania płuc).
- Przyrządy do monitorowania i kontroli oraz automaty wydające (czujniki dymu, automaty wydające napoje gorące i produkty stałe).
Aby zapoznać się ze szczegółową listą elektrosprzętów podlegających dyrektywie WEEE, należy odnieść się do załączników dyrektywy.
Gdzie można pozbyć się elektrośmieci?
Jest wiele miejsc i instytucji, które zajmują się zbiórką elektrośmieci.
Sklepy z elektroniką
Elektrośmieci można oddać między innymi do sklepów oferujących sprzęt elektroniczny i elektryczny, ale tylko w przypadku, gdy oddajemy sprzęt i w tym samym czasie nabywamy inne urządzenie.
Gminne punkty zbiórki elektrośmieci
Istnieją także gminne punkty zbiórki, do których można bez ograniczeń oddawać elektrośmieci. Niestety nie otrzymamy żadnej pomocy związanej z transportem – jest to kwestia indywidualna. Adresy takich miejsc można łatwo znaleźć w urzędzie gminy.
Punkty skupu złomu
Skupy złomu również zajmują się tego typu aktywnością, jeżeli są zarejestrowane w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska i mają na to specjalne pozwolenie. Warto przed oddaniem elektrośmieci dopytać się przedstawicieli interesującego nas punktu, czy spełnia ono wyżej wymienione warunki.
Punkty serwisowe
Elektrośmieci bardzo chętnie przyjmą również punkty serwisowe specjalizujące się w naprawie zużytych urządzeń. Serwisant może jednak odmówić tego typu usługi, jeżeli okaże się, że chcemy pozbyć się sprzętu, a nie go naprawić lub w przypadku, gdy naprawa zużytego sprzętu wiążę się z utratą lub zagrożeniem życia i zdrowia pracowników.
Zasady pozbycia się elektrośmieci
Zużyty sprzęt, który oddajemy, powinien być kompletny. Gdy jest źle użytkowany lub w niewłaściwie zdemontowany może zanieczyszczać środowisko, ponieważ trujące substancje znajdujące się w mechanizmach łatwo wydobywają się na zewnątrz, stanowiąc zagrożenie dla ludzi i zwierząt.
Obecnie za demontaż na własną rękę w sposób odbiegający od obowiązujących norm lub w miejscu do tego nieprzeznaczonym grozi kara grzywny od 2 tys. do 100 tys. złotych. Natomiast za wyrzucanie elektrośmieci do zwykłego śmietnika obowiązuje kara 5 tys. złotych.
Dyrektywa WEEE a obowiązki
Importer, dystrybutor lub producent urządzeń elektronicznych lub elektrycznych musi znać dyrektywę ZSEE. Zawiera ona m.in. obowiązki, które takie podmioty muszą spełniać.
Dyrektywa wprowadza przede wszystkim obowiązek rejestracji we właściwych organach krajowych w każdym kraju, w którym dystrybuujemy lub sprzedajemy sprzęt. W Polsce jest to baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO). Należy tworzyć sprawozdania o ilości sprzedanego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz ewidencję jakościową i ilością odpadów zgodnie z katalogiem odpadów. Jesteśmy odpowiedzialni za organizowanie lub finansowanie przetwarzania i odzyskiwania swoich produktów. W przypadku dystrybucji świadczymy usługę odbioru, w ramach której klienci nieodpłatnie mogą zwrócić zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.
Jeżeli natomiast zajmujemy się produkcją sprzętu elektrycznego i elektronicznego, obowiązuje nas także dyrektywa w sprawie ograniczenia stosowania substancji niebezpiecznych (RoHS).
Czy oznakowanie WEEE jest obowiązkowe?
Zdecydowana większość elektrosprzętu musi być opatrzona etykietą WEEE. Obowiązkowe oznaczenia dotyczą m.in. urządzeń działających na zasadzie wymiany temperatury i innych, które zostały wymienione w powyższej części artykułu.
Na urządzeniach elektrycznych i elektronicznych musi znaleźć się symbol przekreślonego śmietnika razem ze znakiem identyfikacyjnym producenta taki jak nazwa marki lub znak towarowy. Jeżeli produkt wprowadzono do obrotu przed 13 sierpnia 2005 r. pod symbolem przekreślonego kontenera znajduje się belka lub data wprowadzenia produktu do obrotu.
Jak oznakować sprzęt WEEE?
Odpowiednie nadruki należy umieścić bezpośrednio na produkcie i powinny one być widoczne, czytelne i odporne na zdzieranie się lub niesprzyjające warunki atmosferyczne. W przypadku, gdy produkt jest zbyt mały na umieszczenie na nim oznakowania lub takie oznakowanie będzie prowadziło do utraty przez sprzęt wyjściowej jakości, można wtedy umieścić oznakowanie na instrukcji lub ulotce dołączonej do gwarancji.
Odpowiedzialność w sprawie ZSEE
Należy być ostrożnym z odpowiedzialnością za odpady w innych krajach UE, dlatego że tam warunki dystrybucji mogą się różnić. Produkty z nieprawidłowymi oznaczenia WEEE mogą nie zostać dopuszczone do obrotu na rynku. Urzędnicy celni zwracają na to szczególną uwagę. Podmiot wprowadzający produkt na rynek musi być w posiadaniu odpowiednich dokumentów potwierdzających charakter towaru w celu uniknięcia nieprzyjemności prawnych.
